Jak obliczyć należny zachowek?

Czasem zdarza się, że nie otrzymujemy nic w spadku po najbliższych. Taka sytuacja  dla wielu osób jest źródłem stresu jak i poczucia niesprawiedliwości, zwłaszcza gdy np. rodzeństwo zostało powołane do spadku na podstawie testamentu bądź otrzymało znaczące darowizny jeszcze za życia spadkodawców.

Kiedy upewnimy się, że zachowek nam przysługuje na podstawie art. 991 kodeksu cywilnego, a dodatkowo roszczenie z tytułu zachowku nie przedawniło się (zgodnie z art. 1007 kodeksu cywilnego-5 lat od ogłoszenia testamentu, a gdy testament nie był sporządzony, 5 lat od daty otwarcia spadku), należy obliczyć należny zachowek.

Obliczanie wysokości należnego zachowku dla wielu osób może wydać się skomplikowane, ale po zapoznaniu się z podstawowymi zasadami dot. obliczania wysokości zachowku, na pewno wielu będzie w stanie samodzielnie go wyliczyć.

Obliczenie zachowku polega na ustaleniu wysokości sumy pieniężnej jakiej uprawniony do zachowku może domagać się na podstawie art. 991 § 2 k.c. od spadkobiercy powołanego. Samą wysokość zachowku ustala się za pomocą obliczeń które w zasadzie przebiegają w trzech etapach: najpierw ustala się udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku, udział ten jest wyrażony odpowiednim ułamkiem, potem ustala się substrat zachowku, który po przemnożeniu przez ułamek, który wyraża udział stanowiący podstawę do obliczenia zachowku daje nam poszukiwaną wielkość czyli wysokość zachowku.

Aby ustalić substrat zachowku należy przede wszystkim określić tzw. czystą wartość spadku. Czysta wartość spadku stanowi różnicę między wartością stanu czynnego spadku, a wartością stanu biernego spadku (długi spadkowe).

W skład majątku spadkowego wchodzą m.in.: nieruchomości; ruchomości; środki zgromadzone na rachunkach bankowych; lokatach; akcje czy udziały w spółkach. Na poparcie twierdzeń, co do składników majątku spadkowego dobrze dołączyć do pozwu odpowiednie dokumenty, tj. wycenę rzeczoznawcy majątkowego, zaświadczenie z banku o stanie rachunku bankowego spadkodawcy z uwzględnieniem na dzień śmierci spadkodawcy. W przypadku, w którym nie dysponujemy takimi dokumentami, ale mamy pewność, że takie składniki majątku spadkowego istnieją, jest możliwość złożenia wniosku o zobowiązanie sądu do pozyskania takich dokumentów czy akt sądowych z innej sprawy, uzasadniając wniosek brakiem możliwości samodzielnego pozyskania przedmiotowych dokumentów.

W przypadku nieruchomości czy ruchomości wschodzących w skład majątku spadkowego, których wartości nie znamy, warto dodatkowo w pozwie złożyć wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego celem ustalenia wartości poszczególnych składników majątku spadkowego.

Ponadto, warto zwrócić uwagę na treść przepisu art. 994 k.p.c. z którego wynika, że do majątku spadkowego zalicza się również darowizny poczynione przez spadkodawcę na rzecz spadkobierców i osób uprawnionych do zachowku, z wyjątkiem: drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych oraz darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty licząc wstecz od otwarcia spadku, poczynionych na rzecz osób niebędących spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku.

Warto również pamiętać, że wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.

Gdy ustalimy już wartość czynną spadku należy ją pomnożyć przez przysługujący nam udział spadkowy wyliczony z uwzględnieniem reguł wynikających z art. 991 kodeksu cywilnego.

Kolejnym krokiem jest wniesienie pozwu o zapłatę zachowku i domaganie się zapłaty kwoty należnego nam zachowku.

adw. Anna Żurkiewicz